Bieszczady to góry, w których możemy podziwiać nie tylko dziką przyrodę, ale także niesamowicie rozgwieżdżone niebo przy odpowiednich warunkach pogodowych. W bezchmurną noc można dostrzec aż 7000 gwiazd „gołym” okiem! (dla porównania w miejscowości z kilkoma lampami ulicznymi widocznych jest jedynie około 2500). Dzięki tym doskonałym warunkom do obserwacji nieba w 2013 roku powołano Park Gwiezdnego Nieba „Bieszczady”. Jego głównym celem jest ochrona naturalnego, nocnego środowiska przed sztucznym światłem. Realizuje to między innymi poprzez edukację w zakresie odpowiedniego oświetlenia domów i ulic oraz promowanie turystyki astronomicznej (astrofotografii).

Park Gwiezdnego Nieba „Bieszczady”

Obszar parku wynosi 1138,5 km² i obejmuje teren Bieszczadzkiego Parku Narodowego oraz jego otulinę: Park Krajobrazowy Doliny Sanu i Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy. Park Gwiezdnego Nieba „Bieszczady” to drugi tego typu park w Polsce. Wcześniej, w 2009 roku, utworzono Izerski Park Ciemnego Nieba. Logo parku przedstawia sylwetkę rysia wkomponowaną w gwiazdozbiór o tej samej nazwie, co nawiązuje do logo BdPN i nadaje temu obszarowi wspólny mianownik.

W granicach Parku Gwiezdnego Nieba „Bieszczady” znajduje się kilka ciekawych miejsc do obserwacji i edukacji. Wśród nich są tablice informacyjne (np. na punkcie widokowym nad Lutowiskami i na Przełęczy Wyżnej), mini-obserwatorium z teleskopem w Chacie Socjologa na Otrycie oraz specjalny domek z rozsuwanym dachem do pokazów nieba, zbudowany przez Bieszczadzki Park Narodowy w okolicach wsi Tarnawa Niżna.

Pokazy nocnego nieba

Na obszarze parku, przy sprzyjających warunkach pogodowych, organizowane są pokazy nocnego nieba. Najciemniejsze miejsca znajdują się przy granicy ze Słowacją i Ukrainą oraz w słabo zaludnionych dolinach rzek – Sanu, Solinki i Osławy – gdzie brak jest dużych źródeł światła (większość z nich wyłączana jest po godzinie 22:00). To idealne warunki do astroturystyki i obserwacji gwiazd. Rezerwacje pokazów można dokonać na stronie gwiezdnebieszczady.pl.

W trakcie pokazów uczestnicy mogą komfortowo obserwować gwiazdozbiory z pomocą wskaźnika laserowego oraz korzystać z dużych teleskopów, aby dostrzec najciekawsze obiekty nocnego nieba. Na niebie pięknie widoczna jest Droga Mleczna. Szczególne wrażenie robi tzw. „noc spadających gwiazd” – okres Perseidów w połowie sierpnia, który przyciąga miłośników nocnej fotografii. W 2024 roku maksimum Perseidów miało miejsce w nocy z 12 na 13 sierpnia, kiedy można było zobaczyć nawet do 60 „spadających gwiazd” na godzinę oraz rzadkie zjawisko zorzy polarnej, widocznej gołym okiem jako czerwono-różowe łuny.

Polecane miejsca do obserwacji nieba w PGN „Bieszczady” z dojazdem samochodem:

punkt widokowy nad Lutowiskami parking na Przełęczy Wyżnej wieża widokowa na Szczerbanówce schronisko Koliba w Przysłupiu Caryńskim.

Trójpark Ciemnego Nieba Karpaty Wschodnie

Na terenach graniczących z Parkiem Gwiezdnego Nieba „Bieszczady” również znajdują się parki ciemnego nieba, które wraz z polskim parkiem tworzą jeden z największych obszarów ochrony nocnego środowiska w Europie.

Park Ciemnego Nieba Połoniny na Słowacji

Po stronie słowackiej funkcjonuje Park Tmawej Oblohy Poloniny (pol. Park Ciemnego Nieba Połoniny), utworzony w 2010 roku. Obejmuje on teren o powierzchni 485,19 km², w pełni pokrywający się z Parkiem Narodowym Połoniny oraz jego strefą ochronną. Jest to pierwszy park tego typu na Słowacji, który powstał, aby chronić wyjątkowo ciemne nocne niebo oraz promować astroturystykę. Dzięki zminimalizowaniu źródeł sztucznego światła obszar ten cieszy się dużą popularnością wśród miłośników astronomii, którzy przyjeżdżają tu, aby podziwiać rozgwieżdżone niebo bez zakłóceń świetlnych.

Zakarpacki Park Ciemnego Nieba na Ukrainie

Po stronie ukraińskiej, w zachodniej części Zakarpacia, powstał Zakarpacki Park Ciemnego Nieba, który obejmuje teren Użańskiego Parku Narodowego. Zajmuje powierzchnię 391,59 km² i został utworzony w 2017 roku. Park ten ma na celu ochronę nocnego środowiska, szczególnie w kontekście zachowania naturalnego krajobrazu i edukacji lokalnych społeczności na temat wpływu zanieczyszczenia świetlnego na przyrodę. Dzięki temu turyści mogą korzystać z wyjątkowych warunków do obserwacji astronomicznych.

Trójpark Ciemnego Nieba Karpaty Wschodnie

W 2017 roku, dzięki podpisanemu memorandum, połączono siły tych trzech parków – polskiego, słowackiego i ukraińskiego, tworząc Trójpark Ciemnego Nieba Karpaty Wschodnie. Ten wyjątkowy projekt obejmuje ponad 2000 km² chronionego obszaru, co czyni go jednym z największych obszarów ochrony ciemnego nieba na świecie. Wspólna inicjatywa ma na celu nie tylko ochronę nocnego krajobrazu przed sztucznym oświetleniem, ale także promocję astroturystyki i edukację na temat negatywnego wpływu zanieczyszczenia światłem na zdrowie ludzi i przyrodę. Dzięki Trójparkowi turyści i pasjonaci astronomii mogą w pełni korzystać z unikalnych warunków do obserwacji nocnego nieba, ciesząc się niepowtarzalnymi widokami Drogi Mlecznej oraz gwiazdozbiorów w jednym z najciemniejszych miejsc w Europie.

Autorka zdjęcia: Gwiazdy w Bieszczadach/fot. Ela Słoboda Źródło informacji: wbieszczady.pl